मराठी काव्यातील 'माणिक' - कवी ग्रेस

इ.स. १९५८ पासून माणिक गोडघाटे यांनी काव्यलेखनास प्रारंभ केला. इन्ग्रिड बर्गमन या पाश्चात्य अभिनेत्रीच्या अभिनयाने प्रभावित होऊन गोडघाट्यांनी "ग्रेस" हे साहित्यिक नाव धारण केले. ''दी इन ऑफ द सिक्स्थ हॅपिनेस'' या बोलपटात इन्ग्रिडसंबंधी शी इज इन ग्रेस असे वाक्य येते. हा बोलपट पाहत असताना तिने आपल्याला शीळ घातलेली आहे, असे गोडघाट्यांना वाटले. त्या लहरीने आपल्या आत्म्यावरची धूळ उडाली आणि प्रतिभा-रूपाचा पहिला साक्षात्कार आपल्याला इन्ग्रिडमध्ये झाला; तिचे ऋण आठवीत राहण्यासाठी आपण ग्रेस हे नाव धारण केले, असे गोडघाट्यांनी अक्षयकुमार काळे यांना दिलेल्या एका मुलाखतीत म्हटले आहे. वैशिष्ट्यपूर्ण अर्पणपत्रिका आणि स्वतःच्या हस्ताक्षरामध्ये काही ओळी छापण्याची पद्धत ह्या दोन खास गोष्टी संध्याकाळच्या कविता ह्या १९६७ साली प्रकाशित केलेल्या आपल्या पहिल्या काव्यसंग्रहात त्यांनी वाचकांना सादर केल्या, आणि ती परंपरा त्यांनी पुढेही चालू ठेवली.

प्रकाश जळतो हळू हळू कि चंद्र जसा उगवे

पाण्यावरती उमटत जाती अंधुक अंधुक दिवे

दूर सनातन वृक्षांना ये हिरवट गंध मुका

दुखः सुरांच्या क्षितिजापाशी मेघ दिसे परका..

या ओळीतून जिथे कवीस प्रकाशाच्या उजळण्याच्या जागी प्रकाशाचे जळणे दिसते. किंवा निबिड अरण्यातील अनेक पावसात भिजून ,हिरवा कच्च शेवाळलेला वृक्ष जणू मूकपणेच त्या रंगाचा स्वीकार करीत आहे. आणि नेणिवेच्या जाणीवेतून आयुष्याच्या क्षितिजावर सुख दुःखाकडे तटस्थतेने पाहणारा मेघ आपोआपच परका वाटू लागतो.

ती गेली तेव्हा रिमझिम, पाऊस निनादत होता

मेघांत अडकली किरणे, हा सूर्य सोडवित होता

प्रथमदर्शनी कविता प्रेमावर असल्याचे वाटते ,नंतर लक्षात येते कि कविता आपला आशयच बदलते हळुहळु कवितेचे भाव बदलतात मग कवितेचा अर्थबोध होतो.

ती आई होती म्हणूनी, 
घनव्याकूळ मी ही रडलोत्यावेळी वारा सावध,
पाचोळा उडवित होताअंगणात गमले मजला, 
संपले बालपण माझेखिडकीवर धुरकट तेव्हा, 
कंदील एकटा होता

आई च्या वियोगातून ही कविता कविने मांडली आहे.आई गेल्याचे वर्णन अतिशय समर्पक शब्दात कविने केले आहे.आई गेल्याबरोबर कविला एकटेपणा जाणवू लागला त्यामुळे कवी रडू लागला कविला बालपन संपल्यासारखे वाटत होते त्या जनिवेतुन कविता प्रगटली आहे 

या आणि अशा अनेक अर्थपूर्ण कविता देताना या कवीने गूढता,दुर्बोधता याकडे खऱ्या अर्थाने पाहण्यस शिकवले.कवीता समजणे आणि कविता उलगडणे यातील अन्तर जर तुम्हास कमी करता येणार असेल तरच तुम्ही ग्रेस समजून घेवू शकाल.अर्थात स्वतः कवी ग्रेस यांनी त्यांच्यावर बसलेल्या दुर्बोध कवितांचा जनक या शिक्याची कधीच पर्वा केली नाही.